Stress nghề nghiệp ở giáo viên cần được kiểm soát bằng chuẩn bị tốt tâm lý

Nghiên cứu tiến hành trên 333 giảng viên các trường đại học thành viên thuộc ĐH Quốc gia Hà Nội (như Trường ĐH Khoa học xã hội và Nhân văn, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên, Trường ĐH Kinh tế…) do tác giả Phạm Mạnh Hà (Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam) thực hiện, trình bày trong tham luận tại Hội thảo “Tâm lý học và sự phát triển bền vững con người trong thời kỳ cách mạng công nghiệp 4.0” diễn ra tại Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn TP.HCM mới đây cho thấy có tới 90% giáo viên đại học có dấu hiệu của stress nghề nghiệp ở mức độ thấp và hơn 6% giáo viên có dấu hiệu stress trầm trọng.

Tỷ lệ nữ giảng viên bị stress nghề nghiệp cao hơn đồng nghiệp nam (90% nữ giảng viên bị stress nghề nghiệp ở mức độ trung bình, trong đó 88,5% nam giảng viên cũng mắc ở mức độ này). Đặc biệt, những giảng viên có thâm niên công tác từ 1 – 5 năm (vừa ra trường, vừa học tập, nghiên cứu khoa học, giảng dạy…) bị stress nghề nghiệp ở mức độ cao. Chỉ có những giảng viên có thâm niên công tác lâu hơn mới không bị stress nghề nghiệp ở mức độ nặng.

Stress nghề nghiệp ở giảng viên khiến họ mất hứng thú đối với nghề nghiệp, bị ảnh hưởng đến sức khỏe và các mối quan hệ cá nhân. Những giảng viên bị stress nặng thường khó tập trung làm việc (chiếm 57%), thường ít gặp bạn bè (chiếm 71%) và 28% thường phản ứng quá đáng trước những sự việc nhỏ. Tình trạng stress kéo dài, ảnh hưởng đến việc đưa ra quyết định chính xác, làm mất đi sự tự tin, hiệu quả công việc giảm sút. Kết quả điều tra cho thấy, trong số những giảng viên bị stress ở mức độ vừa và cao thì có tới 35% bị suy giảm sức khỏe thể chất; 26% mắc các bệnh mãn tính như đau dạ dày, viêm đường hô hấp; gần 28% tăng hoặc giảm cân quá nhanh. Nghiên cứu cũng chỉ ra, những giảng viên bị stress ở mức độ nặng và vừa có xu hướng từ bỏ công việc hiện tại cao hơn nhiều lần so với số không mắc stress nghề nghiệp. Tuy nhiên, đa phần giảng viên không để ý đến những thay đổi về tâm lý hay thể chất khi bị stress.

Trong số các nguyên nhân thì sự quá tải trong công việc là yếu tố ảnh hưởng nhiều nhất tới mức độ stress nghề nghiệp của giảng viên. Quá tải do khối lượng công việc, thu nhập, các yếu tố gia đình, xã hội… nếu không có biện pháp “chống đỡ” sẽ khiến ảnh hưởng của stress ngày càng nặng nề.

Theo nghiên cứu về stress do nghề nghiệp trong khóa luận tốt nghiệp cử nhân y tế công cộng của Vũ Thị Thúy (khoa y tế công cộng ĐH Y dược TP.HCM), trong 106 giáo viên mầm non thuộc 8 trường bán trú công lập tại tỉnh Bình Thuận, có tới hơn một nửa (59,8%) mắc stress mức độ báo động và 40,2% bị stress nhẹ. Nguy cơ mắc stress nghề nghiệp của nhóm giáo viên mầm non từ 40 – 49 tuổi gấp 4,2 lần so với nhóm dưới 30 tuổi, nguy cơ ở nhóm giáo viên dạy từ 20 – 29 năm cao gấp 2,3 lần so với nhóm dạy học dưới năm.

Cử nhân y tế công cộng Trần Thị Ái Huyên (Trung tâm Y tế dự phòng, Sở Y tế TP.HCM) trong nghiên cứu thực hiện trên 272 giáo viên của 8 trường THCS tại tỉnh Ninh Thuận cũng chỉ ra rằng giáo viên phổ thông hiện chịu rất nhiều áp lực từ nghề nghiệp. Họ phải làm việc gấp 1,5 lần so với định mức lao động của viên chức, chịu áp lực rất lớn từ yêu cầu dạy học, chất lượng sản phẩm lao động mà xã hội đòi hỏi.

Tại Hội thảo “Stress, sức khỏe và công việc” do Khoa Tâm lý – Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức ngày 29/5/2018, GS.TS. Elizabeth Brondolo – Giáo sư tâm lý học lâm sàng, Đại học St. John’s (Hoa Kỳ), chuyên gia lâm sàng về điều trị căng thẳng sau sang chấn và rối nhiễu lưỡng cực, Giám đốc chương trình hợp tác nghiên cứu về sức khỏe (CHIRP), Trưởng nhóm đặc trách nghiên cứu về stress và sức khỏe, Tiểu ban 38, Hiệp hội tâm lý học Hoa Kỳ, người đạt giải thưởng Patricia Barchas (2016), American Psychosomatic Society cho biết đường mòn từ phơi nhiễm các yếu tố stress dẫn đến những hệ quả về sức khỏe và khả năng hoạt hóa của não bộ, cơ thể đối với stress. Những trải nghiệm cảm xúc thường đi kèm những thay đổi chức năng sinh lý cơ thể, những thay đổi này có ảnh hưởng rất lớn và lâu dài. Những ảnh hưởng có thể bao gồm cả những tác động đối với bộ não và các bộ phận chức năng cơ thể khác. Sự tăng cường stress sẽ dẫn đến tăng nhịp tim, tăng huyết áp. Nếu không phục hồi, những gia tăng ngắn hạn có thể trở nên dai dẳng và dẫn đến những thay dổi kéo dài về chức năng nội tiết thần kinh sẽ tạo ra những thay đổi của não bộ. Vì vậy, đối với stress, sự chuẩn bị càng kỹ càng, sự kiện sẽ càng dễ đoán biết.

Để ngăn chặn và giải tỏa stress, các công trình nghiên cứu đều khuyến nghị cần có giải pháp tâm lý giúp giáo viên vượt qua những căng thẳng, cảm xúc dồn nén khi bị stress. Đó là cần tăng cường nguồn lực ứng phó từ phía cá nhân, nhà trường, cộng đồng, liên cá nhân. Thay đổi cách dạy, nâng cao khả năng kiểm soát bằng tăng cường sự linh hoạt. Hoặc cần đưa sàng lọc stress nghề nghiệp vào chế độ chăm sóc sức khỏe định kỳ cho NLĐ, những giảng viên bị stress nặng cần được hỗ trợ can thiệp y tế kịp thời… Cần có một trung tâm hoặc phòng trợ giúp tâm lý để giáo viên thổ lộ, trút được căng thẳng, giải tỏa ngay những ấm ức trong lòng.

ThS. Lê Thu Hường

Giảng viên Trường đào tạo cán bộ Lê Hồng Phong

(Nguồn tin: Theo Tạp chí An toàn vệ sinh lao động, số 6/2018)