Tương lai của việc làm việc trong môi trường ảo và vấn đề an toàn, vệ sinh Lao động
Sự phát triển công nghệ dẫn đến số hóa đã làm thay đổi đáng kể nơi làm việc trong những thập kỷ qua. Nhiều nơi làm việc đã trở thành ảo hoặc đã phát triển thành mô hình “hỗn hợp”, nhiều nhiệm vụ và quy trình làm việc được thực hiện ảo trong khi có những nhiệm vụ hoặc quy trình làm việc được xây dựng để thực hiện thực tế. Môi trường làm việc ảo hay “nơi làm việc ảo” là một nơi làm việc tồn tại dưới dạng kỹ thuật số. Nó được tạo ra và duy trì thông qua Internet và sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông (ICT). Nơi làm việc ảo cũng đã được định nghĩa là một mạng lưới gồm một số nơi làm việc được kết nối với nhau về mặt công nghệ (thông qua mạng riêng hoặc Internet) mà không liên quan đến ranh giới địa lý.
Các nơi làm việc ảo của từng cá nhân thường khác nhau về cách họ áp dụng công nghệ nào có để tạo điều kiện hợp tác nhóm. Nơi làm việc ảo bao gồm:
– Làm việc qua điện thoại hoặc Làm việc từ xa: sử dụng các công nghệ truyền thông có sẵn, chẳng hạn như Internet, để làm việc ở một địa điểm bên ngoài.
– Việc làm trực tuyến: các công việc chỉ được thực hiện trực tuyến, ảo.
– Hot desking: nhân viên không có bàn làm việc cá nhân mà được sắp xếp mỗi ngày một bàn làm việc khác nhau, nơi họ có thể truy cập các dịch vụ công nghệ, bao gồm Internet, email và các tệp trên mạng máy tính.
– Công việc “tại nhà”: công việc được thực hiện 100% thời gian làm việc tại nhà, còn được gọi là công việc tại nhà, không cần phải đi đến nơi làm việc khác.
– Nhóm ảo: các nhân viên ở khắp nơi trên thế giới, cộng tác chặt chẽ cùng nhau và tiếp xúc nhau thường xuyên bằng cách sử dụng các công nghệ ICTenabled (ICT-ETs).
– Nhóm phân tán/Nhóm ảo phân tán: nhóm người làm việc (thường ở nhà) xuyên ranh giới địa lý và khác múi giờ.
Mặc dù đã có những dự báo trước về việc gia tăng công việc ảo, nhưng đại dịch Covid-19 đã đẩy nhanh sự phát triển của loại hình làm việc này với một phần lớn dân số lao động châu Âu hiện đang làm việc từ xa và hầu như luôn ở nhà. Người ta dự đoán rằng thực tế mới này sẽ tiếp tục phát triển sau đại dịch, kéo theo những cơ hội và thách thức mới.
Trong tương lai, làm việc ảo sẽ cần nhiều môi trường làm việc thực tế ảo (VR) và môi trường thực tế ảo tăng cường (AR). Trong đó VR là “một loạt các ứng dụng dựa trên máy tính thường được liên kết với các đặc điểm hình ảnh 3D cho phép người tham gia quan sát và hướng đến thế giới dường như là thực hoặc thế giới thực.
Những thách thức và cơ hội đối với An toàn – Vệ sinh Lao động (ATVSLĐ)
Làm việc trong môi trường ảo sẽ tiếp tục phát triển hơn nữa sau đại dịch Covid-19. Tuy nhiên, tốc độ phát triển sẽ khác nhau giữa các quốc gia; giữa các lĩnh vực và sẽ phụ thuộc vào chính sách, mức độ nghiên cứu và trình độ thực hành của người lao động.
Vấn đề ATVSLĐ trong môi trường làm việc ảo sẽ có những rủi ro/thách thức và cơ hội mới.
Về mặt cơ hội, công việc ảo và việc sử dụng VR có nhiều lợi thế. Công việc ảo có thể được thực hiện từ xa, trong khi VR cho phép làm việc từ mọi nơi, kết nối các nơi làm việc riêng lẻ và làm cho công việc thực hiện nhanh hơn, hiệu quả hơn và tiết kiệm chi phí hơn. Bằng cách làm việc trong môi trường ảo, việc di chuyển và lượng khí thải carbon từ giao thông sẽ được giảm thiểu, người lao động sẽ có nhiều thời gian giải trí hơn và cân bằng giữa công việc và cuộc sống tốt hơn cũng như một môi trường sống xanh hơn. Các quy trình giao tiếp và cộng tác có thể được cải thiện; tăng cường công việc đa ngành và làm việc theo nhóm. Công việc ảo có thể làm cho công việc trở nên linh hoạt hơn và dễ tiếp cận hơn với một nhóm nhiều người và đa dạng hơn, bao gồm cả lao động lớn tuổi, lao động trẻ và lao động nhập cư. Điều này có thể dẫn đến thời gian làm việc lâu hơn.
VR và AR có thể loại bỏ con người khỏi môi trường nguy hiểm, chẳng hạn như giảm rủi ro từ các mối nguy vật lý, ecgônômi, sinh học và tiếp xúc với các chất nguy hiểm. Họ có thể tạo ra môi trường đào tạo và môi trường thử nghiệm an toàn, được kiểm soát và được trang bị tốt. Tạo mẫu ảo sẽ giúp quá trình thử nghiệm sản phẩm, thử nghiệm phương pháp và đánh giá kiến thức mới an toàn hơn. Việc sử dụng các thiết bị thông minh cũng có thể cung cấp thông tin phòng ngừa để cho phép giám sát hiệu quả hơn các quy trình làm việc và phòng ngừa theo thiết kế. Ngoài ra còn có các cơ hội trong việc xem xét lại các quy trình quản lý và đánh giá rủi ro, sử dụng Dữ liệu lớn, thiết bị thông minh, v.v. và khuyến khích sự tham gia tích cực hơn của người lao động vào các quy trình này. AR cũng có thể cải thiện nhận thức về tình huống bằng cách cung cấp thông tin bổ sung theo ngữ cảnh, chẳng hạn như về sự hiện diện của các mối nguy tiềm ẩn như amiăng, cáp điện và đường ống dẫn khí.
Các phương pháp quản lý số hóa và VR có thể cho phép thuê nhân viên chính xác hơn, xử lý dữ liệu, điều phối công việc, giám sát và đánh giá hiệu suất cũng như theo dõi các khía cạnh sức khỏe. Điều này có khả năng tạo điều kiện cho các thực hành quản lý ít phân cấp hơn, nhiều người tham gia hơn và có thể dẫn đến các mô hình thương lượng tập thể mới. VR và AR nói riêng có thể giúp nhân viên thư giãn bằng cách đưa họ vào môi trường VR thư giãn.
Về mặt thách thức, với khả năng làm việc ảo từ mọi nơi và nhiều người lao động làm việc tại nhà, ranh giới giữa công việc và cuộc sống riêng tư có thể trở nên mờ nhạt. Do đó, người lao động có thể làm việc nhiều giờ hơn và khó dừng công việc, cảm thấy kiệt quệ về thể chất và tinh thần, đặc biệt là ở những nơi thiếu kinh nghiệm làm việc ảo và thiếu sự hỗ trợ. Nhiều công nhân có thể có biểu hiện nghiện trực tuyến. Việc sử dụng các loại thuốc nâng cao năng suất có thể tăng lên, đặc biệt là trong trường hợp nghiện, thời gian làm việc dài hơn và hiệu suất công việc bị giám sát nghiêm ngặt.
Rủi ro về tâm lý xã hội và căng thẳng liên quan đến công việc sẽ gia tăng vì tốc độ làm việc nhanh hơn và nhân viên có thể kiểm soát công việc của họ ít hơn, đặc biệt nếu công việc được máy móc ra lệnh. Những thay đổi trong công nghệ sẽ kéo theo những thay đổi thường xuyên trong quy trình làm việc, tình trạng mất an toàn trong công việc sẽ tăng lên và có thể công việc bị thay đổi thường xuyên hơn. Ngoài ra, làm việc ảo từ xa tại nhà có thể làm tăng cảm giác bị cô lập và cô đơn. Thiếu tương tác xã hội và hỗ trợ từ đồng nghiệp có thể xuất hiện như một thách thức mặc dù nhưng tiến bộ công nghệ hỗ trợ giao tiếp tốt hơn. Những thách thức trong giao tiếp cũng có thể nảy sinh từ việc sử dụng robot điều khiển từ xa và hình đại diện. Sự tham gia đa dạng hơn của lực lượng lao động có thể khiến việc giao tiếp trở nên khó khăn trong khi đe dọa trên mạng có thể gia tăng trong công việc ảo, đặc biệt là vì nhiều người lao động làm việc trong các nhóm ảo, thường có ít cơ hội để biết đồng nghiệp của họ, những người có thể đang sống ở các quốc gia khác hoặc có thể chỉ được thuê để hoàn thành nhiệm vụ hoặc dự án cụ thể đó. Những vấn đề này có thể dẫn đến sự gia tăng các vấn đề sức khỏe tâm thần như lo lắng và trầm cảm.
Làm việc tại nhà có những tác động về mức độ phù hợp của vị trí làm việc, thiết bị, kết nối và có thể gây ra những rủi ro về ecgônômi, dẫn đến các vấn đề về rối loạn cơ xương khớp. Công việc ít vận động là phổ biến trong công việc ảo và có thể dẫn đến béo phì, bệnh tim, tiểu đường và các vấn đề về cơ xương khớp.
Việc sử dụng thiết bị và thiết bị thông minh mới, đặc biệt là trong trường hợp tai nghe VR và các thiết bị khác, có thể gây mỏi mắt, chấn thương căng thẳng lặp đi lặp lại, tăng tải trọng nhận thức và giảm nhận thức tình huống. Do đó, có thể xảy ra các vấn đề như mất nhận thức về môi trường xung quanh thực tế của người dùng trong và sau một thời gian sử dụng, mất phương hướng thể chất và thể trạng cơ thể say tàu xe. Nghiện mạng, sẽ dẫn đến một loạt các triệu chứng sinh lý khó chịu, chẳng hạn như buồn nôn và chóng mặt. Các thiết bị AR sẽ làm cho người lao động mất tập trung, mất phương hướng hoặc quá tải thông tin. Các vấn đề hiếm gặp khác liên quan đến VR bao gồm tăng nguy cơ co giật và chứng động kinh. Trong trường hợp tương tác với rô-bốt (ví dụ như rô-bốt có khả năng dịch chuyển tức thời) thông qua giao diện VR và hình đại diện, sẽ làm cho công việc trở nên quá tải, đặc biệt nếu rô-bốt kiểm soát tốc độ làm việc và nhanh hơn người lao động.
Sự ra đời của các công nghệ xử lý dữ liệu, quản lý thuật toán và lệnh âm thanh nhanh hơn có nghĩa là tốc độ làm việc sẽ trở nên nhanh hơn và người lao động có thể có ít quyền kiểm soát và quyền tự chủ hơn đối với công việc của họ.
Làm việc ảo có thể dẫn đến sự gia tăng công việc không điển hình và việc làm không theo tiêu chuẩn. Cuối cùng sẽ xuất hiện nguy cơ ngày càng nhiều người lao động được coi là lao động độc lập tự kinh doanh, nằm ngoài các quy định hiện hành về ATVSLĐ và phúc lợi xã hội. Kết quả là, lực lượng lao động có thể mất an toàn và thay đổi công việc thường xuyên.
Công việc ảo trong các lĩnh vực công việc dựa trên tri thức và công nghệ thông tin sẽ ngày càng tăng. Trong khi đó, một số lĩnh vực, như quảng cáo, sẽ bị chuyển đổi hoàn toàn. Lĩnh vực chăm sóc sức khỏe sẽ phát triển y tế từ xa và sức khỏe điện tử. Vị trí việc làm trong sản xuất sẽ giảm, các doanh nghiệp sẽ đầu tư nhiều hơn vào VR mang lại những công việc mới có tính chuyên môn cao. Điều này có nghĩa là cần phải nâng cao kỹ năng và đào tạo lại lực lượng lao động. Kết quả là sự phân chia nội dung công việc, trình độ học vấn, lương giữa các quốc gia sẽ giảm đáng kể.
Những thách thức đối với việc phòng ngừa và quản lý rủi ro về ATVSLĐ, xây dựng quy định và chính sách liên quan đến làm việc trong môi trường ảo
Những thách thức đối với việc phòng ngừa và quản lý rủi ro về ATVSLĐ liên quan đến làm việc trong môi trường ảo xuất phát từ những nhận định về cơ hội mới và thách thức được nêu trên. Một trong những thách thức chính là bắt kịp với sự phát triển. Các tiến bộ công nghệ diễn ra nhanh chóng và kết quả là các điều kiện làm việc mới xuất hiện cùng với các rủi ro mới xuất hiện và phát sinh. Những nghiên cứu và chính sách thường tụt hậu so với những thay đổi trong thực tế. Thiếu kiến thức về những thách thức mới xuất hiện về ATVSLĐ làm cho việc hoạch định chính sách và kiểm tra trở nên phức tạp hơn. Một điều quan trọng cần cân nhắc là trách nhiệm của những người triển khai và người lao động cũng như bảo vệ xã hội do sự phát triển của người lao động độc lập. Đồng thời, cần phải có những quy định để không cản trở tiến bộ công nghệ và ảnh hưởng tiêu cực đến năng lực cạnh tranh. Trong bối cảnh này, các vấn đề liên quan đến quyền riêng tư, an ninh và đạo đức cần được xem xét cẩn thận.
Ngoài ra, thiếu kiến thức và kỹ năng là một thách thức lớn hơn vì một phần ba lực lượng lao động châu Âu có kỹ năng kỹ thuật số rất hạn chế hoặc không có kỹ năng nào. Nếu công việc ảo phát triển sẽ dẫn đến sự phân công công việc ảo ngày càng trở nên rộng hơn và dẫn đến sự bất bình đẳng lớn hơn. Tương tự, lao động cổ xanh, có trình độ học vấn thấp hơn và được trả lương thấp hơn so với lao động cổ trắng trong các công việc được trả lương cao hơn với trình độ học vấn đại học.
Ngoài ra còn có các vấn đề liên quan đến khả năng tiếp cận công việc ảo đối với người lao động lớn tuổi và nhập cư, những người có thể tham gia vào lực lượng lao động nhiều hơn và lâu hơn với sự hỗ trợ thích hợp thông qua đào tạo lại và nâng cao kỹ năng. Sự tham gia vào lực lượng lao động cũng có thể được tăng cường thông qua công việc ảo, miễn là có sự hỗ trợ và thay đổi văn hóa để có sự cân bằng giữa công việc và các trách nhiệm khác. Thiếu kiến thức và cơ sở hạ tầng liên quan đến công việc ảo cũng là một thách thức trong các doanh nghiệp siêu nhỏ và doanh nghiệp vừa và nhỏ, những doanh nghiệp không đặt ưu tiên cho ATVSLĐ.
Thực hiện chính sách
Cần phải kiểm tra lại khung chính sách trước những rủi ro mới và đang nổi lên, đồng thời có được sự cân bằng tốt giữa luật cứng và luật mềm, với vai trò quan trọng của các đối tác xã hội. Các quy định hiện hành sẽ cần được cập nhật thường xuyên để bao trùm và giải quyết các rủi ro mới và đang phát sinh. Khung pháp lý cần làm rõ các nghĩa vụ và trách nhiệm về ATVSLĐ liên quan đến các hệ thống mới và cách thức làm việc mới. Xem xét bối cảnh phức tạp của công việc ảo, các tiêu chuẩn và thỏa thuận đối tác xã hội tự nguyện, thỏa ước lao động tập thể có thể đóng một vai trò quan trọng. Các mô hình chính sách toàn diện sẽ cần được phát triển theo quan điểm trọn đời đối với trọng tâm là sức khỏe của người lao động phải tốt. Các vấn đề đạo đức cần được xem xét và giải quyết một cách mạnh mẽ.
Các nỗ lực chính sách cần nhằm giảm thiểu sự phân chia giữa các quốc gia về kỹ năng kỹ thuật số và công việc ảo, đồng thời phải đi kèm với các chương trình hỗ trợ và phát triển cơ sở hạ tầng thích hợp. Những vấn đề này cần tiếp tục tập trung nhiều vào các doanh nghiệp siêu nhỏ và doanh nghiệp vừa và nhỏ. Người lao động nên tham gia vào việc thực hiện các chiến lược đã đề xuất.
Thực hiện nghiên cứu
Số lượng công việc ảo tăng lên, dẫn đến phát sinh thêm các vấn đề về ATVSLĐ trong môi trường lao động ảo này. Các nghiên cứu về ATVSLĐ cần tiếp cận theo cách “phòng ngừa thông qua thiết kế” lấy người dùng/người lao động làm trung tâm.
Nghiên cứu nên giải quyết các rủi ro mới và đang phát sinh, ví dụ, rủi ro liên quan đến VR và AR cũng như rủi ro tâm lý xã hội trong công việc ảo. Nghiên cứu cũng nên giải quyết các vấn đề đạo đức đang nổi lên và xem xét các khía cạnh đạo đức của việc tạo và quản lý dữ liệu.
Huấn luyện ATVSLĐ
Huấn luyện ATVSLĐ là một lĩnh vực quan trọng sẽ được chuyển đổi thông qua việc sử dụng VR và AR. Các kỹ năng của học viên và công nhân sẽ cần được cập nhật tương ứng liên quan đến việc làm việc trong môi trường ảo. Hơn nữa, các hiệp hội nghề nghiệp có vai trò quan trọng liên quan đến việc xây dựng các quy tắc đạo đức hành nghề cho các thành viên của hiệp hội. Cuối cùng, các tiêu chuẩn quốc tế và quốc gia có thể được sử dụng như là các quy trình làm việc an toàn trong môi trường ảo.
Biên dịch: Thúy Hằng
(Nguồn tin: osha.europa.eu)
