Nghiên cứu thí nghiệm xử lý dầu mỡ trong nước thải nhà hàng bằng công nghệ sinh học
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Chất béo, dầu và mỡ (FOG – Fat, oil and grease) là thành phần hữu cơ chiếm phần lớn trong nước thải sinh hoạt. Lượng chất béo trong nước thải đô thị là khoảng 30 – 40% tổng số chất hữu cơ. Nước thải từ các ngành thực phẩm, nhà hàng, lò mổ, hộ gia đình, … chứa nồng độ dầu mỡ động, thực vật cao (>100mg/L). Nồng độ của dầu mỡ trong nước thải sinh hoạt chưa được xử lý luôn ở trong phạm vi từ 50 đến 100 mg/l. Nước thải xuất phát từ khu bếp có lượng dầu mỡ thải ra là cao nhất. Nồng độ dầu mỡ cao trong nước thải thường gây ra nhiều vấn đề lớn trong quá trình xử lý nước thải [1].
Dầu mỡ gây tắc nghẽn ống thoát nước hộ gia đình, nhà hàng, quán ăn hay nhà bếp tập thể. Trong quá trình chế biến thức ăn cũng như lau rửa các vật dụng chế biến thì nghiễm nhiên dầu mỡ, các vụn thực phẩm,… sẽ theo nước thải đi vào đường ống thoát nước. Dầu mỡ không tan trong nước, độ bám dính cao nên khi vào đường ống, chúng sẽ bám lại trên thành ống chứ không theo nước thải ra ngoài. Tại đây, chúng sẽ liên kết với nhau tạo thành từng mảng lớn và giữ các vụn thực phẩm, rác thải ở lại. Lâu ngày sẽ xuất hiện những mảng lớn che bít đường ống khiến nước không thể thoát xuống. Trường hợp dễ thấy nhất ở các hộ gia đình là bồn rửa bát bị tắc nghẽn và cũng rất thường xuyên xảy ra tại các nhà hàng, quán ăn,… với số lượng lớn thực phẩm cung cấp hàng ngày, nên chỉ trong một thời gian ngắn đường ống thoát nước sẽ bị tắc nghẽn nhanh chóng.[2]
Hiện nay cũng có một số phương pháp xử lý tắc đường ống do dầu mỡ như: sử dụng hóa chất, sử dụng biện pháp vật lý hay sử dụng chế phẩm sinh học. Phương pháp hóa học thường sử dụng chất tẩy rửa mạnh gây ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe người dùng và gây ảnh hưởng xấu tới môi trường sinh thái. Biện pháp vật lý thường là tháo dỡ và nạo vét mỡ trong đường ống gây bất tiện, ảnh hưởng kết cấu hệ thống, gây mùi khó chịu trong quá trình thực hiện.
Phương pháp sinh học lợi dụng khả năng hoạt động của vi sinh vật để phân giải các chất bền hữu cơ trong nước thải. Chúng sử dụng các hợp chất hữu cơ và một số chất khoáng làm nguồn dinh dưỡng và tạo năng lượng. Phương pháp này thường được sử dụng để làm sạch nước thải có chất hữu cơ hòa tan cao hoặc các chất phân tán nhỏ, dạng keo. Đối với các chất hữu cơ có trong nước thải thì phương pháp này dùng để khử các hợp chất tinh bột, protein, chất béo, sunfit, hay muối amoni nitrat tức là các chất chưa bị oxy hóa hoàn toàn.[3,4]
Ở Việt Nam, một số khách sạn nhà hàng đã sử dụng chế phẩm sinh học nhập ngoại. Tuy nhiên, các chế phẩm sinh học nhập ngoại có giá thành cao, liều lượng sử dụng nhiều, có chứa các chủng vi sinh vật ngoại lai, khó kiểm soát an toàn sinh học gây ảnh hưởng tới hệ sinh thái.
Trong môi trường tự nhiên, thường tồn tại các chủng vi sinh vật có khả năng thích ứng, có thể dùng trực tiếp hợp chất hữu cơ sẵn có trong môi trường làm nguồn năng lượng, cacbon để sinh trưởng, phát triển [5]. Vì vậy, việc nghiên cứu sử dụng các vi sinh vật có hoạt tính phân hủy dầu mỡ cao được phân lập từ các đường ống thoát nước thải nhà hàng của Việt Nam để xử lý dầu mỡ trong nước thải là hoàn toàn khả thi. Dưới đây, chúng tôi xin trình bày một số kết quả nghiên cứu ứng dụng các chủng vi sinh vật đã phân lập được ở Việt Nam để xử lý dầu mỡ trong nước thải nhà hàng.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
– Nước thải nhà hàng chứa nhiều dầu mỡ.
– Mỡ cục thu gom từ đường ống thoát nước của nhà hàng.
– Chủng vi khuẩn phân giải lipid Bacillus.subtilis L2 và chủng Sphingomonas N1 được phân lập từ các đường ống nước thải nhà hàng tại Hà Nội.
– Dịch nuôi cấy 2 chủng vi khuẩn phân giải lipid: chủng Bacillus.subtilis L2 mật độ 3×109CFU/ml, chủng Sphingomonas N1 mật độ 2,5x 108 CFU/ml.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
a). Thí nghiệm đánh giá khả năng hòa tan mỡ cục trong bình nón 500ml:
Hình 1. Thí nghiệm đánh giá khả năng hòa tan dầu mỡ cục của chủng vi khuẩn trong bình nón.
Mô tả thí nghiệm:
– TN 1: 100ml nước thải nhà hàng + 20g mỡ cục.
– TN 2: 100ml nước thải nhà hàng + 20g mỡ cục + 1% dịch nuôicấy vi sinh vật.
– TN 3: 100ml nước thải nhà hàng + 20g mỡ cục + 3% dịch nuôicấy vi sinh vật.
– TN 4: 100ml nước thải nhà hàng + 20g mỡ cục + 5% dịch nuôicấy vi sinh vật.
b). Thí nghiệm đánh giá khả năng xử lý nước thải nhà hàng theo mẻ quy 10 lít
– TN5: 10 lít nước thải nhà hàng.
– TN6: 10 lít nước thải nhà hàng + 5% dịch nuôicấy vi sinh vật.
Mẫu được lấy ở các thời điểm ngày ngày đầu, 1 ngày, 2 ngày, 3 ngày,4 ngày, 5 ngày, 6 ngày, 7 ngày và 8 ngày để xác định COD, BOD, tổng dầu mỡ theo thời gian xử lý.
2.3. Phương pháp phân tích:
– BOD5 theoTCVN 6001-2:2008,
– COD theoSMEWW5220C:2017.
– Tổng dầu mỡ theo SMEWW 5520.B:2012.
2.4. Phương pháp xử lý số liệu:
Các số liệu đều được xử lý theo phương pháp thống kê sinh học bằng phần mềm Excel và các phần mềm xử lý thông kê thông dụng khác.
III. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
3.1. Đánh giá hiệu quả phân giải mỡ cục lấy từ đường ống trong bình nón 500ml
Hình 2. Khả năng phân giải dầu mỡ theo thời gian thử nghiệm
Kết quả thử nghiệm đánh giá khả năng phẩn giải dầu mỡ bằng dịch nuôi cấy 2 chủng vi khuẩn Bacillus.subtilis L2 và Sphingomonas N1 ở hình 2 cho thấy, bổ sung dịch lên mencủa chúng có tác dụng phân giải dầu mỡ tốt hơn so với không bổ sung và liều lượng dịch nuôi cấy bổ sung khác nhau thì cho hiệu quả phan giải khác nhau:
– Ở thí nghiệm TN2 bổ sung 1% dịch nuôi cấy hiệu quả phân giải dầu mỡ đạt 50% sau 96h thử nghiệm và đạt 98% sau 168h.
– Thí nghiệm TN3 bổ sung 3% dịch nuôi cấy hiệu quả phân giải dầu mỡ đạt 60% sau 96h thử nghiệm và đạt 100% sau 168h.
– Thí nghiệm TN4 bổ sung 5% dịch nuôi cấy thì hiệu quả phân giải dầu mỡ đạt cao nhất đạt 68% sau 96h thử nghiệm và đạt 100% sau 144h thử nghiệm.
– Còn ở thí nghiệm TN1 không bổ sung dịch nuôi cấy thì hiệu quả phân giải dầu mỡ giảm rất thấp chỉ đạt 12.5% sau 168h thử nghiệm.
Từ các kết quả trên cho thấy, dịch nuôi cấy 2 chủng vi khuẩn B.subtilis L2 và và Sphingomonas N1 có khả năng xử lý dầu mỡ trong nước thải tốt hơn so với các vi sinh vật có sẵn trong nước thải, khi liều lượng dịch bổ sung càng nhiều thì hiệu suất phân giải dầu mỡ càng cao.
3.2. Đánh gia hiệu quả xử lý nước thải nhà hàng theo mẻ quy mô 10 lít/mẻ
Hình 3. Diễn biến tổng dầu mỡvà hiệu suất xử lý dầu mỡ theo thời gian xử lý
Kết quả đánh giá diễn biến của tổng dầu mỡ theo thời gian xử lý ở Hình 3, Hình 4 và Hình 5 đã cho thấy, bổ sung dịch nuôi cấycủa 2 chủng vi sinh tuyển chọn có hiệu quả cao hơn so với việc hòa tan mỡ cục mà còn cải thiện chất lượng nước. Ở TN6 có tốc độ phân giải dầu mỡcao trong 5 ngày đầu, hiệu suất đạt trên 80% sau 5 ngày và xấp xỉ 100% sau 8ngày, trong khi đó ở mẫu TN5 không bổ sung thì hiệu suất phân giải dầu mỡ chỉ đạt 20% sau 8 ngày thử nghiệm;
Hình 4. Diễn biến nồng độ BOD5 và hiệu suất xử lý BOD5 theo thời gian xử lý
Hình 5. Diễn biến nồng độ COD và hiệu suất xử lý COD theo thời gian xử lý
Kết quả đánh giá diễn biến của nồng độ BOD5, COD theo thời gian xử lý ở hình 4 và hình 5 ở trên cũng cho thấy nồng độ của chúng trong mẫu TN6 cũng giảm mạnh theo thời gian xử lý đầu, hiệu suất BOD5 và COD đạt 80% sau 5 ngày và 90% sau 8 ngày. Trong khi đó ở mẫu TN5 không bổ sung thì nồng độ của COD, BOD5 giảm chậm hơn rất nhiều, hiệu suất BOD5 sau 5 ngày mới đạt khoảng 25% và sau 8 ngày cũng chỉ đạt 55%, còn COD thì đạt 35% sau 5 ngày và 60% sau 8 ngày. Nồng độ của BOD5 và COD giảm nhiều hơn là do quá trình phân giải dầu mỡ thành những phân tử nhỏ hơn sẽ cung cấp nguồn dinh dưỡng cacbon cho các vi sinh vật khác có trong nước thải sinh trưởng tốt hơn, nên hiệu quả xử lý nước sẽ tăng lên.
Từ kết quả trên đã chứng minh rằng khi bổ sung dịch nuôi cấy 2 chủng vi khuẩn tuyển chọn để xử lý nước thải nhà hàng đã có tác dụng phân giải dầu mỡ và và xử lý các thành ô nhiễm như là BOD5 , COD tốt hơn so với không bổ sung.
IV. KẾT LUẬN
Kết quả nghiên cứu khi bổ sung dịch nuôi cấy 2 chủng vi khuẩnB.subtilis L2 và chủng Sphingomonas N1 để xử lý dầu mỡ trong nước thải trong bình nón 500ml đã cho thấy hai chủng này có khả năng phân giải dầu mỡ cao hơn so với không sử dụng, hiệu suất phân giải đạt 87,5% sau 6 ngày thí nghiệm với lượng dịch bổ sung 5%, còn ở mẫu đối chứng không bổ sung hiệu suất chỉ đạt 12.5% sau 7 ngày.
Kết quả thử nghiệm xử lý nước thải nhà hàng theo mẻ ở quy mô 10 lít cũng cho thấy hiệu quả xử lý dầu mỡ ở mẫu thí nghiệm có bổ sung 5% dịch nuôi cấycủa 2 chủng vi khuẩn trên cho hiệu suất xử lý cao hơn so với không bổ sung: hiệu suất phân giảidầu mỡ đạt gần 100%, BOD5 đạt 95% và COD đạt 94%, trong khi đó ở mẫu đối chứng không bổ sung hiệu suất phân giải dầu mỡ đạt 20%, BOD đạt 55%, COD đạt 60% sau 8 ngày xử lý. Dịch nuôi cấy2 chủng vi khuẩn trên có khả năng sử dụng trong nghệ sinh học để xử lý nước thải bị ô nhiễm dầu mỡ.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Võ Hồng Thi (2011), Quá trình phân hủy chất thải hữu cơ giàu dầu mỡ trong điều kiện kỵ khí, Tập chí Công nghệ sinh học, 9 (1), 1-11.
[2]. Trần Thanh Trúc (2005), Công nghệ chế biến dầu mỡ thực phẩm, Giáo trình Trường Đại học Cần Thơ.
[3]. Trần Đăng Khoa, Lê Quang Huy, Ngô Đại Nghiệp(2011),Sàng lọc, thu nhân và khảo sát hoạt tính lipaza từ Bacillus, Science & Technology Development, Vol 14, No.T3, Trang 64
[4]. Prasad MP & Manjunath K (2012),Comparative study on biodegradation of lipid rich wastewater using lipazaproducing bacterial species,Indian Journal of Biotechnology,10 (11), 121-124.
[5]. Wakelin, N., & Forster, C. (2007),An investigation into microbial removal of fats, oils and greases,Bioresource Technology, 59(1), 37-43.
Nguyễn Sỹ Nguyên, Đặng Thị Mai Anh, Phùng Đức Hiếu, Nguyễn Minh Thư, Tăng Thị Chính
Viện Công nghệ môi trường, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam
(Nguồn tin: Vnniosh.vn)
