Bước đầu đánh giá rủi ro an toàn vệ sinh lao động tại cơ sở tái chế nhựa thủ công, gián đoạn

1. GIỚI THIỆU

Hiện nay, tái chế nhựa bằng phương pháp cơ học rất phổ biến ở tại Việt Nam cũng như trên thế giới [5], bởi tái chế cơ học dễ thực hiện và tiềm năng tái chế cao. Nhưng tại Việt Nam, hoạt động này vẫn còn mang tính tự phát nhiều. Mặc dù, vẫn có những cơ sở có quy mô và dây chuyền sản xuất tự động, hiện đại nhưng còn rất nhiều cơ sở có dây chuyền thủ công gián đoạn, máy móc cũ kỹ, lạc hậu, đặc biệt những cơ sở này xuất hiện nhiều tại các làng nghề. Chính vì vậy, vấn đề phát sinh những mối nguy trong những cơ sở này đang báo động. Hoạt động ĐGRR không thể thiếu trong công tác đảm bảo AT SKNN tại các cơ sở tái chế phế liệu được thể hiện rõ trong các văn bản pháp luật như từ Luật ATVSLĐ đến các nghị định và đặc biệt là một trong 11 ngành nghề được quy định rõ trong thông tư 07/2016/TT-BLĐTBXH. Mục đích của bài báo này, là nhận diện được các mối nguy và bước đầu ĐGRR ATSKNN, từ đó đưa ra được các biện pháp kiểm soát (BPKS) rủi ro trong các cơ sở sản xuất nguyên liệu từ nhựa tái chế thủ công tại Việt Nam.

2. CÁC PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG TRONG ĐÁNH GIÁ RỦI RO

– Phương pháp thu thập thông tin dữ liệu: Phương pháp khảo sát, phỏng vấn, đo đạc các thông số môi trường tại xưởng sản xuất.

– Phương pháp nhận diện mối nguy: Để nhận diện mối nguy tại các cơ sở tái chế nhựa, nhóm thực hiện nghiên cứu đã kết hợp một số phương pháp nhận diện mối nguy như danh mục kiểm tra (checklist), phân tích an toàn công việc, kết hợp với phương pháp phỏng vấn trực tiếp người lao động (NLĐ) cũng như chủ doanh nghiệp. Ngoài ra còn sử dụng phương pháp đo đạc các thông số môi trường, bước đầu có thể đánh giá mối nguy về sức khỏe của NLĐ.

– Phương pháp đánh giá rủi ro đối với mối nguy an toàn lao động (ATLĐ): Sử dụng phương pháp ĐGRR định tính đối với mối nguy về ATLĐ, ma trận rủi ro thể hiện trong Bảng 1.

Bảng 1. Ma trận xác định mức rủi ro an toàn lao động

– Đánh giá rủi ro đối với các mối nguy về sức khỏe nghề nghiệp (SKNN): Sử dụng phương pháp đánh giá rủi ro bán định lượng. Dựa theo “Phương pháp VNIOSH – 2017” [1,2,3,4] và các QCVN/BYT về vệ sinh lao động hiện hành, đánh giá rủi ro SKNN đối với các mối nguy về sức khoẻ đặc trưng trong tái chế nhựa là: vi khí hậu, bụi, ồn, hóa chất. Đây là phương pháp bán định lượng. Các thông số môi trường được đo tại nhà máy hoặc các xưởng sản xuất hạt nhựa từ nhựa phế thải. Quá trình đánh giá rủi ro được thực hiện căn cứ vào các giá trị đo và tham chiếu với giá trị tương ứng trong phương pháp trên. Tuy nhiên để cho phù hợp với các mức trong các mối nguy về ATLĐ, nhóm thực hiện đề tài vẫn dựa theo “Phương pháp VNIOSH – 2017” nhưng thang đánh giá chuyển từ 7 mức xuống thành 5 mức do đó chuyển hai mức “hợp vệ sinh”, “mức chấp nhận được” thành một mức là “mức chấp nhận được” và “Mức độc hại nặng”, “Mức độc hại rất nặng” thành một mức là “Mức độc hại cao”, việc phân loại ĐKLĐ và rủi ro SKNN theo các yếu tố (VKH, tiếng ồn, bụi, hóa chất) lúc này chuyển thành 5 mức đánh giá là: Mức chấp nhận được, mức độc hại nhẹ, mức độc hại trung bình, mức độc hại cao, mức nguy hiểm. Và thang đánh giá rủi ro tương ứng là: Rủi ro chấp nhận được, rủi ro thấp, rủi ro trung bình, rủi ro cao, rủi ro rất cao.

3. KẾT QUẢ

3.1 Mối nguy trong các cơ sở tái chế nhựa thủ công

Đối với các cơ sở tái chế nhựa thủ công để tạo ra hạt nhựa tái sinh, quá trình diễn ra như sau:  nguyên liệu sau khi thu gom, được phân loại thành các loại nhựa (PP, PE, PVC, …), sau đó được giặt bằng tay hoặc máy giặt rồi đem phơi, tiếp đó có thể đưa nguyên liệu đến máy băm sơ bộ (nếu nguyên liệu cần băm sơ bộ); sau đó nguyên liệu được cho vào xay hoặc nghiền và cuối cùng được đưa vào khu vực tạo hạt nhựa tái sinh (gồm thiết bị gia nhiệt đùn sợi, giải nhiệt định hình, máy cắt tạo hạt nhựa). Tùy thuộc vào điều kiện và nguồn lực của từng cơ sở mà có thể có các công đoạn sản xuất hạt nhựa tái sinh khác nhau. Từng công đoạn trong sản xuất lại có những mối nguy nhất định. Để đánh giá rủi ro trong các cơ sở này, trước hết phải nhận diện được các mối nguy phát sinh trong từng công đoạn sản xuất.

Qua khảo sát và đo các thông số MTLĐ trong các cơ sở tái chế nhựa thủ công, nhóm thực hiện nhiệm vụ nhận thấy, tình hình ATVSLĐ, môi trường làm việc có nhiều vấn đề cần quan tâm, cải thiện, khắc phục: nhà xưởng bừa bộn, dây điện chạy trên nền nhà xưởng, dưới nền nhà xưởng ẩm thấp, thậm chí nước chảy trên nền, khi khảo sát có tới 33% cơ sở có nhà xưởng như vậy (trong 15 cơ sở khảo sát có tới 5 cơ sở). Do vậy tình hình mất ATLĐ rất lớn ở những cơ sở sản xuất này. 

Những mối nguy điển hình và đặc điểm của những mối nguy đó, các tình huống dẫn đến tai nạn được trình bày trong Bảng 2 dưới đây.

Bảng 2. Mối nguy và mô tả mối nguy trong xưởng tái chế thủ công

3.2 Kết quả đánh giá rủi ro tại một số công đoạn điển hình trong tái chế nhựa thủ công

Qua đánh giá rủi ro trong các cơ sở tái chế nhựa thủ công, nhận thấy nhiều mối nguy như vật sắc nhọn đâm vào tay, cuốn kẹp trong các công đoạn băm sơ bộ nguyên liệu hoặc nạp liệu cho máy nghiền có rủi ro rất cao. Hiện tượng nổ khí, trong quá trình gia nhiệt đùn sợi, bắn các giọt nhựa lỏng, nóng làm bỏng NLĐ cũng xẩy ra thường xuyên. Còn hầu như ở các công đoạn sản xuất hạt nhựa tái sinh đều có những vị trí làm việc được đánh giá có rủi ro cao, điều này cho thấy trong tái chế nhựa thủ công cần có BPKS giảm mức rủi ro xuống mức thấp cho phép. Những mối nguy về SKNN được thể hiện qua các thông số như vi khí hậu, tiêng ồn, bụi, hơi chất hữu cơ…. Qua kết quả đo đạc, nhận thấy ở những cơ sở này có nhiệt độ vượt mức tiêu chuẩn cho phép thường ở hầu hết các công đoạn và nằm trong khoảng từ 32-37^oC, đều vượt qua giới hạn cho phép trong quy chuẩn QCVN 26:2016/BYT, đặc biệt ở những công đoạn gia nhiệt kéo sợi, nhiệt độ lên cao từ 36-37^oC, theo “Phương pháp VNIOSH – 2017” thì nhiệt độ ở mức độ độc hại cao và được đánh giá là có mức rủi ro cao. Về tiếng ồn, độ ồn chung ở mức độc hại trung bình, rủi ro trung bình. Đối với bụi (cả bụi hô hấp và bụi toàn phần) đều nằm dưới giới hạn cho phép trong quy chuẩn, nồng độ bụi lớn nhất được ghi nhận tại khu vực tạo hạt (nồng độ bụi toàn phần lớn nhất 3,29 mg/m³, nồng độ bụi hô hấp 1,746 mg/m³). Mặc dù hơi khí độc VOCs (là những tác nhân có thể gây ra bệnh ung thư) đều được phát hiện ở trong tái chế nhựa nhưng ở mức thấp (theo phương pháp đánh giá trên) thì rủi ro có thể chấp nhận được. Tuy nhiên, phát hiện được hơi khí độc VOCs trong các cơ sở tái chế nhựa, đặc biệt ở những công đoạn gia nhiệt làm nóng, chảy nhựa, đùn sợi và giải nhiệt, làm lạnh, tạo hạt. Cần có các giải pháp kiểm soát những yếu tố này vì chúng có thể xâm nhập vào cơ thể người lao động qua đường hô hấp, qua tiêu hóa, qua da và theo thời gian chúng tích lũy trong cơ thể đến một thời điểm nhất định chúng có thể phát thành các bệnh nghề…. Chất hữu cơ còn sót lại trong các bao bì cũng là mối nguy lớn (bốc mùi khó chịu…).  Bảng 3, trình bày kết quả ĐGRR ATSKNN tại các cơ sở tái chế nhựa thủ công, nhỏ lẻ.

Bảng 3. Kết quả ĐGRR ATSKNN tại các cơ sở tái chế nhựa thủ công

Trong đó: RC: rủi ro rất cao; C: Rủi ro cao; TB: Rủi ro trung bình; T: Rủi ro thấp; RT (CN): Rủi ro rất thấp (rủi ro chấp nhận)