Tình trạng nhạy cảm ngà của công nhân Công ty cổ phần Supe Phốt phát và Hóa chất Lâm Thao

TÓM TẮT

Mẫu nghiên cứu gồm 400 công nhân tiếp xúc a xít và 400 đối tượng làm hành chính công ty CP supe phốt phát và hóa chất Lâm Thao tuổi từ 18 đến 59. Tình trạng nhạy cảm ngà được đánh giá bằng máy đo nhạy cảm ngà Yeaple và phương pháp sử dụng luồng hơi từ máy nha khoa.

Kết quả: 69% công nhân bị nhạy cảm ngà. Mức độ 2,3  phổ biến nhất trong các mức độ nhạy cảm ngà, mức độ 4 tuy có xuất hiện nhưng chiếm một tỉ lệ rất nhỏ. Tỷ lệ nhạy cảm ngà nhẹ chiếm 27,3%, tỷ lệ nhạy cảm mức độ trung bình chiếm 32%, nhạy cảm ngà mức độ nặng chiếm 9% và nhạy cảm ngà mức độ rất nặng chiếm 0,75%.Tỷ lệ NCN tăng dần theo số năm công tác, cao nhất ở những công nhân có tuổi nghề >20 năm và thấp nhất là những công nhân có tuổi nghề 2 – 10 năm.Tỷ lệ nhạy cảm ngà của những người có mòn răng hóa học của nhóm tiếp xúc a xít là 69,1%. Trong số những người có mòn răng hóa học: XN supe có tỷ lệ nhạy cảm ngà cao nhất 82,3%, tiếp đến là XN lân nung chảy 64,3% và thấp nhất là XN a xít 31,3%.

I. MỞ ĐẦU

Nhạy cảm ngà được định nghĩa là một cơn đau nhói thoáng qua xuất hiện trên phần ngà bị lộ, do kích thích ngoại lai, tiêu biểu là kích thích nhiệt, hơi, kích thích cơ học, thấm lọc hay hóa học; và cơn đau này không thuộc bất cứ bệnh lý hoặc khiếm khuyết răng miệng nào khác [2].

Rõ ràng, khác với những bệnh lý răng miệng thông thường, nhạy cảm ngà không gây ra ảnh hưởng toàn thân và cũng không đưa đến các biến chứng nguy hại cho sức khỏe con người. Tuy nhiên, tình trạng này ảnh hưởng không ít đến chất lượng cuộc sống, đến sự thoải mái về thể chất-tinh thần-xã hội của cá nhân và cộng đồng.

Hiện nay, các nghiên cứu về dịch tễ học về các bệnh răng miệng như sâu răng, nha chu và ung thư miệng rất phổ biến trên thế giới và tại Việt nam. Tuy nhiên, bức tranh toàn cảnh về dịch tễ học của tình trạng nhạy cảm ngà vẫn chưa thực sự phong phú như các bệnh răng miệng nói trên. Một vài điều tra gần đây cho thấy nhạy cảm ngà đã và đang ảnh hưởng một số lượng lớn dân số, 10-60% dân số trưởng thành bị nhạy cảm ngà [3]. So sánh dữ liệu này với dữ liệu dịch tễ học sâu răng và nha chu của một số điều tra gần đây ở các quốc gia tiến bộ  cho thấy người trưởng thành bị nhạy cảm ngà chiếm một tỷ lệ đáng kể so với bệnh sâu răng và nha chu – hai bệnh răng miệng vốn được cho là phổ biến nhất hiện nay. Nhiều nghiên cứu cho thấy những người làm việc trong môi trường hóa chất có tỷ lệ mòn răng cao hơn hẳn trong cộng đồng. Hiện nay, ở Việt Nam chưa có một công trình nghiên cứu dịch tễ học nào về tình trạng nhạy cảm ngà răng ở những đối tượng làm việc trong môi trường hóa chất.

Mục tiêu

Nhằm đánh giá ban đầu tình trạng nhạy cảm ngà của công nhân Công ty cổ phần supe phốt phát và hóa chất Lâm Thao. Cụ thể là xác định tỷ lệ và mức độ trầm trọng của tình trạng nhạy cảm ngà răng của công nhân Công ty cổ phần supe phốt phát và hóa chất Lâm Thao, xác định vị trí răng bị nhạy cảm ngà phổ biến nhất ở công nhân Công ty cổ phần supe phốt phát và hóa chất Lâm Thao,

II. ĐỐI TƯỢNG – PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Nghiên cứu sử dụng phương pháp cắt ngang mô tả và chọn mẫu là công nhân có tiếp xúc với a xít Công ty cổ phần supe phốt phát và hóa chất Lâm Thao.

Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu theo phương pháp mô tả cắt ngang có so sánh.

Cỡ mẫu nghiên cứu và cách chọn mẫu

          Công thức tính cỡ mẫu:

                                 n = Z²_1-α/2P(1-P)/d²

Chọn p= 0,58 cỡ mẫu tính được n = 374 người. Để đảm bảo đủ số lượng tránh trường hợp đối tượng nghiên cứu bỏ giữa chừng trong quá trình thu thập số liệu, nhóm tiếp xúc a xít đã lựa chọn 400 đối tượng vào nhóm tiếp xúc a xít, 400 đối tượng vào nhóm gián tiếp.

Đo nhạy cảm ngà: 2 phương pháp:

* Phương pháp sử dụng máy Yeaple

* Phương pháp kích thích bằng áp lực khí

III. KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN

1. Tình trạng nhạy cảm ngà theo đặc điểm đối tượng nghiên cứu

Ở nhóm tiếp xúc với a xít có 276  công nhân bị nhạy cảm ngà, chiếm tỷ lệ 69%.

Ở nhóm không tiếp xúc với a xít có 147 công nhân bị nhạy cảm ngà, chiếm tỷ lệ 36,8%.

Tỷ lệ nhạy cảm ngà của nhóm tiếp xúc a xít cao hơn nhóm gián tiếp, sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê với P <0,001.

Tỷ suất chênh OR = 3,83 cho thấy nguy cơ bị nhạy cảm ngà của nhóm tiếp xúc a xít tiếp xúc với hơi a xít cao hơn nhóm gián tiếp không tiếp xúc với hơi a xít là 3,83 lần. Khoảng tin cậy CI (95%) = [2,82 – 5,19]  không chứa giá trị 0 cho thấy có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa nguy cơ bị nhạy cảm ngà của nhóm tiếp xúc a xít và nhóm gián tiếp.

Tỷ lệ nhạy cảm ngà ở nhóm gián tiếp không tiếp xúc với a xít phù hợp với nhiều nghiên cứu trước đó với tỷ lệ nhạy cảm ngà trong dân số (khoảng 3 – 57%) [1], [2].

Nghiên cứu của Rane năm 2013 cho thấy tỷ lệ nhạy cảm ngà là 42,5% [10].

Ở nhóm tiếp xúc a xít có tiếp xúc với a xít, tỷ lệ nhạy cảm ngà là 69% cao hơn nhóm gián tiếp, nhiều nghiên cứu cũng cho thấy tỷ lệ mòn răng hóa học ở những đối tượng tiếp xúc với a xít là rất cao như:

Nghiên cứu của Amin WM năm 2001 [8] tiến hành tại nhà máy pin ở Jordan thấy tỷ lệ nhạy cảm ngà ở công nhân thường xuyên tiếp xúc với a xít là 80%.

Nghiên cứu của Chikte UM1, Josie-Perez AM năm 1998 [7] tiến hành trên các công nhân mỏ tại Nam Phi cho thấy tỷ lệ nhạy cảm ngà ở nhóm công nhân tiếp xúc với a xít sulfuric  là 48%, trong khi tỷ lệ này ở nhóm công nhân không tiếp xúc với a xít sulfuric là 31% (p = 0,02).

Tỷ lệ nhạy cảm ngà của nhóm tiếp xúc a xít cao hơn hẳn ở nhóm gián tiếp không tiếp xúc với a xít có thể do việc tiếp xúc với a xít trong môi trường lao động làm tăng nguy cơ nhạy cảm ngà.

Ở cả 2 nhóm, tỷ lệ nhạy cảm ngà của nam cao hơn nữ. Lần lượt ở nhóm tiếp xúc a xít và so sánh, tỷ lệ nữ giới có nhạy cảm ngà là 23% và 17,3%, tỷ lệ nam giới có nhạy cảm ngà là 46% và 19,5%. Sự khác biệt tỷ lệ nhạy cảm ngà của nam có ý nghĩa thống kê (p = 0,000).Ở nữ sự khác biệt này không có ý nghĩa thống kê. Sự khác biệt này có thể do tỷ lệ nam giới trong nghiên cứu của đề tài cao hơn nữ giới.

P12: So sánh sự khác biệt về tỷ lệ nhạy cảm ngà giữa nhóm tuổi 20 -29 và 30-39

P23: So sánh sự khác biệt về tỷ lệ nhạy cảm ngà giữa nhóm tuổi 30 -39 và 40-49

P34: So sánh sự khác biệt về tỷ lệ nhạy cảm ngà giữa nhóm tuổi 40-49 và 50-59

P14: So sánh sự khác biệt về tỷ lệ nhạy cảm ngà giữa nhóm tuổi 20 -29 và 50-59

Tỷ lệ nhạy cảm ngà ở từng nhóm tuổi của nhóm tiếp xúc a xít lớn hơn nhóm gián tiếp với mức ý nghĩa thống kê p< 0,05. Ở nhóm gián tiếp tỷ lệ nhạy cảm ngà cao nhất ở nhóm tuổi 40-49 (43,6%), nhóm tuổi 50-59 có tỷ lệ nhạy cảm ngà thấp hơn (35,7%). Điều này được giải thích là do tuổi cao lớp ngà thứ phát tăng sinh làm bít tắc các ống ngà do đó làm giảm khả năng nhạy cảm của ngà răng.

Ở nhóm tiếp xúc a xít, tỷ lệ nhạy cảm ngà tăng dần theo tuổi đời thấp nhất ở nhóm tuổi 20 -29 và cao nhất ở nhóm tuổi 50 -59. Điều này có thể do những đối tượng này thường xuyên tiếp xúc vơi hơi a xít gây hiện tượng mòn răng, hở ống ngà dẫn đến tình trạng nhạy cảm ngà ngày càng trầm trọng ở những đối tượng có tuổi đời và tuổi nghề cao.

Với 400 đối tượng nghiên cứu cho mỗi nhóm, mỗi đối tượng trung bình có 28 răng (không tính răng khôn), trừ đi số răng mất, số răng được phục hình, răng bị nứt vỡ, viêm tủy, viêm quanh cuống, ta tính được:

Tổng số răng khám của nhóm tiếp xúc a xít là: 400×28-268-163-20=10.749→Số mặt răng khám là: 10749×3=32.247

Tổng số răng khám của nhóm gián tiếp là: 400×28- 185 -183-12=10.820→Số mặt răng khám là: 10820×3=32.460

Ở cả 2 nhóm, vị trí mặt nhai/rìa cắn hay bị nhạy cảm ngà nhất, tiếp đến là vùng cổ răng, mặt ngoài và mặt trong là ít nhạy cảm nhất.

 Tỷ lệ mặt răng bị nhạy cảm ngà ở nhóm tiếp xúc a xít cao gấp 2,7 lần nhóm gián tiếp, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05).

Tỷ lệ nhạy cảm ngà ở vùng mặt nhai/rìa cắn ở nhóm tiếp xúc a xít cao gấp 3 lần nhóm gián tiếp, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05).

Tỷ lệ nhạy cảm ngà ở mặt ngoài ở nhóm tiếp xúc a xít cao gấp 2,1 lần nhóm gián tiếp, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05).

Tỷ lệ nhạy cảm ngà ở vùng cổ răng ở nhóm tiếp xúc a xít gấp 3,2 lần nhóm gián tiếp, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,01).

Kết quả nghiên cứu của đề tài hơi khác với kết quả nghiên cứu của tác giả Tống Minh Sơn ở công ty Than Thống Nhất và công ty Bảo Hiểm Nhân Thọ Hà Nội, với tỷ lệ nhạy cảm ngà cao nhất ở vị trí cổ răng [2], có sự khác biệt này là do việc tiếp xúc với a xít gây tổn thương mòn ở vùng mặt nhai/ rìa cắn và mặt ngoài nhiều hơn so với vùng cổ răng.

Ở cả hai nhóm, tỷ lệ răng bị nhạy cảm ngà mức độ nhẹ và trung bình chiếm tỷ lệ cao nhất, tỷ lệ người bị nhạy cảm ngà rất nặng ở cả hai nhóm đều chiếm tỷ lệ thấp nhất (nhóm tiếp xúc a xít: 0,75% và nhóm gián tiếp: 0,50%).

Tỷ lệ răng bị nhạy cảm mức độ trung bình ở nhóm tiếp xúc a xít cao gấp 2 lần nhóm gián tiếp, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05).

Tỷ lệ mặt răng bị nhạy cảm ngà nhẹ ở nhóm tiếp xúc a xít cao gấp 1,6 lần nhóm gián tiếp, sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê (p < 0,05).

Tỷ lệ mặt răng bị nhạy cảm ngà nặng ở nhóm tiếp xúc a xít gấp 2,8 lần nhóm gián tiếp, sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê (p < 0,05).

Không có sự khác biệt về tỷ lệ nhạy cảm ngà rất nặng giữa 2 nhóm.

Sự khác biệt này có thể là do việc tiếp xúc với a xít trong môi trường lao động làm mức độ nhạy cảm ngà trầm trọng hơn.

2. Liên quan giữa nhạy cảm ngà và các yếu tố nghề nghiệp.

P12: So sánh sự khác biệt về tỷ lệ NCN giữa nhóm tuổi 2-10 năm và nhóm tuổi 10-20 năm.

P13: So sánh sự khác biệt về tỷ lệ NCN giữa nhóm tuổi 2-10 năm và nhóm tuổi trên 20 năm.

P12: So sánh sự khác biệt về tỷ lệ NCN giữa nhóm tuổi 10-20 năm và nhóm tuổi trên 20 năm.

Ở nhóm tiếp xúc a xít, tỷ lệ nhạy cảm ngà tăng dần theo số năm công tác, cao nhất ở những công nhân có tuổi nghề trên 20 năm (80,3% tính trên tổng số công nhân thuộc nhóm tuổi trên 20 năm tham gia khám), tiếp đến là những công nhân có tuổi nghề 10 – 20 năm (65,9%), thấp nhất là những công nhân có tuổi nghề 5 – 10 năm (52,5%).

Tỷ lệ nhạy cảm ngà ở nhóm công nhân có tuổi nghề 10 – 20 năm cao gấp 1,2 lần nhóm tuổi nghề 2-10 năm, tuy nhiên sự khác biệt này không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05).

Tỷ lệ nhạy cảm ngà ở nhóm công nhân có tuổi nghề trên 20 năm lớn hơn nhóm tuổi nghề 10-20 năm, sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê (p<0,05)

Tỷ lệ nhạy cảm ngà ở nhóm công nhân có tuổi nghề trên 20 năm cao gấp 1,5 lần nhóm tuổi nghề 2-10 năm, sự khác biệt này không có ý nghĩa thống kê (p<0,001)

Như vậy sự khác biệt về tỷ lệ nhạy cảm ngà tăng dần lên theo nhóm tuổi nghề, đầu tiên là giữa nhóm tuổi nghề 2-10 năm với nhóm tuổi 10-20 năm sự khác biệt chưa có ý nghĩa thống kê, giữa nhóm 10-20 năm và nhóm 20 năm sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,05. Sự khác biệt rõ rệt nhất là giữa nhóm 2-10 năm và nhóm tuổi nghề trên 20 năm với p<0,001.

Như vậy khi tuổi nghề càng tăng thì thời gian tiếp xúc với a xít cũng tăng lên và dẫn đến nguy cơ nhạy cảm ngà cũng tăng theo, mặc dù độ tuổi này ngà răng thường bị xơ hóa do quá trình lão hóa tự nhiên và nhạy cảm ngà ở lứa tuổi này trong cộng đồng thường thấp.

Kết quả khảo sát của đề tài cho thấy xí nghiệp a xít có tỷ lệ nhạy cảm ngà cao nhất 74%, tiếp đến là xí nghiệp supe 71,3% và thấp nhất là xí nghiệp  lân nung chảy 57,1%. Kết quả này cũng phù hợp với kết quả mòn răng trung bình của công nhân tại ba xí nghiệp này, cao nhất là xí nghiệp a xít, tiếp đến là xí nghiệp supe và cuối cùng là xí nghiệp lân nung chảy.

Trong số những người có mòn răng, nhóm tiếp xúc a xít có 72,7% có nhạy cảm ngà cao hơn nhóm gián tiếp với 39,5% có nhạy cảm ngà, sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê với P < 0,001.

          Tỷ suất chênh OR = 4,07 và khoảng tin cậy CI (95%) = [2,93 – 5,65] không chứa giá trị 0 cho thấy sự khác biệt có ý nghĩa hơn giữa nguy cơ bị nhạy cảm ngà của nhóm tiếp xúc với a xít và nhóm gián tiếp tiếp xúc với xít.

IV. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

Tỷ lệ nhạy cảm ngà của người lao động tiếp xúc với a xít là rất cao 69%. Tỷ lệ nhạy cảm ngà nhẹ chiếm 27,3%, tỷ lệ nhạy cảm mức độ trung bình chiếm 32%, nhạy cảm ngà mức độ nặng chiếm 9% và nhạy cảm ngà mức độ rất nặng chiếm 0,75%.

Các đối tượng có nhạy cảm ngà mức độ trung bình, nặng hoặc rất nặng cần được tư vấn, hỗ trợ điều trị (trám răng, điều trị tủy, làm chụp bọc và sử dụng các thuốc chống ê buốt).

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Rees JS, Jin U, Lam S, Kudanowska I, Vowles R (2003),“The prevalence of dentine hypersensitivity in a hospital clinic population in Hong Kong.”Pp.31:453–61.
2. Tống Minh Sơn và CS (2011),“Đánh giá tình trạng nhạy cảm ngà của CBCNV công ty Bảo hiểm nhân thọ Việt Nam”,Tuyển tập công trình NCKH Răng Hàm Mặt 2011, NXB Y học.
3. Tống Minh Sơn và Nguyễn Thị Nga(2011),“Đánh giá tình trạng nhạy cảm ngà của sinh viên Viện đào tạo RHM – Trường Đại học Y Hà Nội”,Tuyển tập công trình NCKH Răng Hàm Mặt 2011, NXB Y học.
4. Brannstrom M, Astrum A (1964), “A study of the mechanism of pain elicited from the dentin”, J Dent Rest ,63, pp.619.
5.  Mattheuws B, Andrew B et al (2000), “Biology of the dental pulp with special reference to its vasculature and in nervation. In: Tooth wear and sensitivity: clinical advances in restorative dentistry”, Addy M, Martin dunity, Rondon, pp. 39-51
6. Thereza Christinna PLet al (2004), “Laser therapy in the treatment of dentine hypersensitivity”, Braz Dent J, vol.15 no.2, pp. 144- 150.
7. ChikteUM,Josie-PerezAM,CohenTL (1999), “A rapidepidemi- ologicalassessmentofdentalerosiontoassistinsettlingan industrialdispute”, JDentAssocSAfr, pp.7–12.
8. AminWM,AlOmoushSA,HattabFN (2001), “Oralhealthstatus ofworkersexposedtoacidfumesinphosphateandbattery industriesinJordan”,IntDentJ, pp. 169–174.
9. Que K, Ruan J, Fan X, Liang X, Hu D (2010). A multi-centre and cross-sectional study of dentine hypersensitivity in China.J Clin Periodontol, 37,631-7.
10. Rane P, Pujari S, Patel P, Gandhewar M, Madria K, Dhume S. Epidemiological Study to evaluate the Prevalence of Dentine Hypersensitivity among Patients. J Int Oral Health. 2013;5(5):15–19
11. Amarasena N, Spencer J, Ou Y, Brennan D (2011). Dentine hypersensitivity in a private practice patient population in Australia. J Oral Rehabil, 38:52-60.
12. Orchardson R, Collins WJ (1987). Clinical features of hypersensitive teeth. Br Dent J;162:253..

Ths. BS. Vũ Thị Ngọc Anh

Viện Khoa học An toàn và vệ sinh lao động

(Nguồn tin: Nilp.vn)