Các biện pháp phòng chống ngã cao trên công trường xây dựng
Theo số liệu báo cáo tình hình tai nạn lao động (TNLĐ) của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (nay là Bộ Nội vụ), năm 2024 trên toàn quốc đã xảy ra 675 vụ TNLĐ chết người, khiến 727 người tử vong. Theo đó, ngã từ trên cao (gọi tắt là ngã cao) đứng thứ ba trong số các yếu tố chấn thương chủ yếu làm chết người nhiều nhất, chiếm 8,63% tổng số vụ và 8,76% tổng số người chết. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc áp dụng các biện pháp an toàn hiệu quả để phòng chống ngã cao, bảo vệ tính mạng và sức khỏe của người lao động cũng như đáp ứng các quy định pháp luật về an toàn lao động.
1. Nguyên nhân gây ra tai nạn ngã cao
Công trường xây dựng là một môi trường làm việc năng động với nhiều hoạt động đa dạng. Tai nạn ngã cao có thể xảy ra khi người lao động làm việc trên giàn giáo lắp đặt không đúng kỹ thuật, thiếu lan can bảo vệ hoặc không có lối lên xuống an toàn; làm việc trên mái nhà dốc, trơn trượt hoặc không có hệ thống dây an toàn; lắp đặt và tháo dỡ kết cấu thép hoặc vận chuyển nguyên vật liệu trên cao gây mất thăng bằng và ngã; làm việc gần mép sàn hoặc hố thang máy mà không có rào chắn… Các nguyên nhân gây ra các tai nạn ngã cao xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm:
Nguyên nhân xuất phát từ người lao động: Không tuân thủ nội quy, quy trình an toàn lao động, chẳng hạn như bỏ qua việc kiểm tra thiết bị trước khi làm việc, không sử dụng hoặc sử dụng sai thiết bị bảo vệ cá nhân. Chủ quan, bất cẩn khi làm việc dẫn đến việc bỏ qua các biện pháp an toàn. Không được huấn luyện đầy đủ về các quy trình làm việc an toàn, cách sử dụng thiết bị bảo hộ, hoặc cách xử lý tình huống khẩn cấp. Những công nhân mới hoặc ít kinh nghiệm thường không nhận thức được hết các nguy cơ tiềm ẩn khi làm việc trên cao và biện pháp phòng ngừa. Nhiều công nhân làm việc quá sức, cơ thể mệt mỏi, thiếu tập trung, khả năng phán đoán và phản xạ bị giảm sút, dẫn đến nguy cơ tai nạn cao. Việc uống bia, rượu, chất kích thích trước hoặc trong giờ làm việc gây sai sót trong thao tác thực hiện công việc.
Nguyên nhân xuất phát từ thiết bị và kỹ thuật: Một số công trường sử dụng các thiết bị bảo vệ chống rơi ngã như dây an toàn, mũ bảo hiểm, lưới an toàn… không đầy đủ hoặc chất lượng kém, không đạt tiêu chuẩn, không được bảo trì theo quy định, có thể bị hỏng, dẫn đến nguy cơ tai nạn cao. Giàn giáo không được cố định hoặc lắp không đúng cách có thể bị sập hoặc đổ, không có lan can hoặc lưới an toàn làm tăng nguy cơ ngã cao; Sàn thao tác không an toàn, trơn trượt, không bằng phẳng, hoặc có vật cản gây nguy hiểm cho công nhân khi di chuyển. Thiết bị lao động không đạt chuẩn hoặc sử dụng sai cách, chẳng hạn như dùng thùng hoặc pallet thay vì giàn giáo có thể bị sập, gây tai nạn nghiêm trọng.
Nguyên nhân xuất phát từ quản lý: Các đơn vị quản lý người lao động và giám sát quá trình lao động chưa thực hiện nghiêm công tác quản lý an toàn, vệ sinh lao động, đôi khi không tổ chức các khóa huấn luyện an toàn lao động, không xây dựng hoặc không áp dụng các quy trình làm việc an toàn, dẫn đến việc công nhân làm việc một cách tùy tiện. Việc kiểm tra và giám sát công trường không được thường xuyên cũng dẫn đến việc không tuân thủ các biện pháp an toàn lao động, hoặc tuân thủ một cách đối phó cho có từ người lao động. Một số công trường cắt giảm chi phí đầu tư vào thiết bị bảo hộ hoặc hệ thống an toàn để tiết kiệm chi phí, làm tăng nguy cơ tai nạn.
Nguyên nhân xuất phát từ môi trường làm việc: Làm việc trên cao trong điều kiện thời tiết xấu như mưa, gió lớn, hoặc sương mù làm tăng nguy cơ trượt ngã hoặc mất thăng bằng. Bên cạnh đó, nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và khả năng tập trung của công nhân. Các công trình cao tầng có độ cao lớn, địa hình phức tạp, và nhiều khu vực nguy hiểm làm tăng nguy cơ ngã cao. Các khu vực làm việc chật hẹp, thiếu không gian di chuyển an toàn cũng là nguyên nhân dẫn đến tai nạn.
Nguyên nhân xuất phát từ thiếu sự phối hợp giữa các bên: Nhiều công trường không có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà thầu và công nhân trong việc thực hiện các biện pháp an toàn. Đặc biệt là ở những công trình có nhiều nhà thầu phụ. Các cơ quan quản lý nhà nước có trách nhiệm quản lý không thường xuyên kiểm tra và giám sát các công trường để đảm bảo việc tuân thủ các quy định an toàn của cả người lao động và người sử dụng lao động.
Các tai nạn ngã cao trên công trường xây dựng thường là kết quả của sự kết hợp nhiều yếu tố, bao gồm cả yếu tố con người, kỹ thuật, quản lý và môi trường. Việc phân tích các nguyên nhân này giúp chúng ta nhận thức rõ hơn về các nguy cơ tiềm ẩn và từ đó đưa ra các biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Chỉ khi hiểu rõ nguyên nhân, chúng ta mới có thể xây dựng một môi trường làm việc an toàn và bền vững, giảm thiểu tối đa các tai nạn ngã cao trên công trường xây dựng.
2. Các biện pháp phòng ngừa tai nạn rơi ngã trên công trường xây dựng
Tuân thủ các quy định pháp lý về an toàn lao động trong xây dựng: Trước khi đi vào các biện pháp cụ thể, việc tuân thủ các quy định pháp lý về an toàn lao động là yếu tố tiên quyết. Nhà thầu công trường xây dựng có nghĩa vụ pháp lý phải duy trì môi trường làm việc an toàn. Điều này bao gồm việc thực hiện các biện pháp an toàn và giải quyết kịp thời các mối nguy hiểm tiềm ẩn, như: lắp đặt các hệ thống lan can, lưới an toàn, và các thiết bị chống ngã cao khác; trang bị đầy đủ các phương tiện bảo vệ cá nhân cho người lao động như dây an toàn, mũ bảo hộ, giày an toàn, kính, găng tay và các thiết bị khác; đào tạo theo quy định về các quy trình làm việc an toàn, cách sử dụng phương tiện bảo vệ cá nhân, thiết bị, dụng cụ an toàn và các biện pháp phòng ngừa tai nạn ngã cao…
Quản lý nhân sự: Với những người làm việc trên cao phải đảm bảo yêu cầu từ 18 tuổi trở lên, có sức khỏe được cơ quan y tế khám và chứng nhận đủ điều kiện để làm việc trên cao; có giấy chứng nhận đạt yêu cầu về an toàn lao động; được trang bị đầy đủ và sử dụng thành thạo các phương tiện bảo vệ cá nhân được trang cấp; đã được phổ biến, đọc, hiểu và tuyệt đối chấp hành nội quy, quy định về an toàn trên công trường.
Đánh giá rủi ro và lập kế hoạch bảo vệ chống rơi: Trước khi triển khai thi công công trình, người phụ trách mỗi dự án, công trình xây dựng cần phải tổ chức đánh giá rủi ro tại khu vực làm việc, đặc biệt là các khu vực thi công trên cao để xác định các yếu tố nguy hiểm gây té ngã, phân tích tần suất, hậu quả và mức rủi ro của nguy hiểm. Dựa trên đánh giá này, đề xuất các biện pháp giảm thiểu nguy cơ như: thiết kế lại khu vực làm việc, sử dụng các thiết bị chống rơi ngã, giảm số lượng nhân viên làm việc tại khu vực nguy hiểm, cung cấp hướng dẫn làm việc chi tiết, chỉ cho phép công nhân đủ tiêu chuẩn thực hiện công việc nguy hiểm. Trên cơ sở các phân tích đánh giá, lập kế hoạch bảo vệ chống rơi chi tiết, bao gồm: xác định khu vực nguy hiểm có nguy cơ ngã cao, lên danh sách các thiết bị an toàn cần thiết, thiết lập các biện pháp giám sát và đánh giá tính hiệu quả của kế hoạch.
Trang bị và sử dụng phương tiện bảo vệ cá nhân: Phương tiện bảo vệ cá nhân (PPE) là yếu tố quan trọng nhất trong việc phòng chống ngã cao. Chẳng hạn như dây an toàn được thiết kế phù hợp với công việc, chất lượng tốt với điểm neo được lắp đặt đúng cách và được kiểm định thường xuyên để đảm bảo độ bền và độ an toàn; mũ bảo hiểm phải đạt tiêu chuẩn an toàn, giúp bảo vệ đầu khỏi các vật rơi từ trên cao và được thay thế định kỳ nếu có dấu hiệu hư hỏng; giày bảo hộ có đế chống trượt giúp người lao động di chuyển an toàn trên các bề mặt trơn trượt hoặc không bằng phẳng.
Lắp đặt hệ thống lan can và lưới an toàn: Hệ thống lan can và lưới an toàn là các biện pháp kỹ thuật quan trọng để ngăn chặn ngã cao. Các hệ thống này phải được thiết kế và lắp đặt theo đúng tiêu chuẩn kỹ thuật. Lan can phải được lắp đặt xung quanh các khu vực làm việc trên cao, bao gồm các sàn công tác, cầu thang, và các khu vực khác có nguy cơ ngã cao; lan can phải có chiều cao tối thiểu 1 mét và được làm từ vật liệu chắc chắn. Lưới an toàn được lắp đặt dưới các khu vực làm việc trên cao để hứng người lao động trong trường hợp rơi; lưới an toàn phải có khả năng chịu lực tốt và được kiểm tra thường xuyên để đảm bảo độ bền. Thang, giàn giáo phải được lắp đặt chắc chắn và được kiểm tra thường xuyên; người lao động phải được hướng dẫn cách sử dụng thang và giàn giáo đúng cách để tránh tai nạn.
Quản lý và giám sát thực hiện quy trình làm việc an toàn: Để phòng chống ngã cao đạt kết quả tốt, cần phải xây dựng quy trình làm việc an toàn, yêu cầu người lao động phải tuân thủ tuyệt đối và không được làm việc trên cao trong điều kiện thời tiết xấu như gió mạnh, mưa lớn, sương mù dày đặc. Phân công người giám sát an toàn, theo dõi việc tuân thủ các biện pháp chống rơi ngã. Kiểm tra an toàn trước khi làm việc để đảm bảo các thiết bị bảo hộ, hệ thống lan can, lưới an toàn, và các thiết bị khác vẫn hoạt động tốt. Duy trì hệ thống chiếu sáng đảm bảo để công nhân có tầm nhìn tốt khi làm việc trên cao. Đồng thời, khi làm việc trên cao, người lao động nên làm việc theo nhóm để hỗ trợ lẫn nhau trong trường hợp khẩn cấp; giữ mặt sàn sạch sẽ, tránh vương vãi vật liệu làm tăng nguy cơ trơn trượt; dùng rào chắn khi làm việc gần khu vực có phương tiện di chuyển để tránh nguy cơ va chạm gây mất thăng bằng.
Đào tạo và huấn luyện an toàn lao động: Đào tạo và huấn luyện an toàn là yếu tố quan trọng để nâng cao nhận thức và kỹ năng của người lao động trong việc phòng chống ngã cao. Người lao động cần được hướng dẫn cách nhận diện các nguy cơ ngã cao trên công trường, bao gồm các khu vực làm việc trên cao, các bề mặt trơn trượt, và các yếu tố khác. Hướng dẫn cách sử dụng các thiết bị bảo hộ như dây an toàn, mũ bảo hiểm, và giày bảo hộ đúng cách; cách xử lý các tình huống khẩn cấp, bao gồm việc sơ cứu người bị ngã cao và cách liên lạc với đội cứu hộ. Đào tạo giúp thúc đẩy văn hóa an toàn lao động, khuyến khích công nhân báo cáo các nguy cơ và đề xuất giải pháp khắc phục.
Quản lý, giám sát an toàn trên công trường: Quản lý an toàn trên công trường là yếu tố then chốt để đảm bảo các biện pháp an toàn được thực hiện đúng cách. Các nhà thầu phải thường xuyên kiểm tra và giám sát công trường để đảm bảo các biện pháp an toàn được tuân thủ. Kịp thời báo cáo các vụ tai nạn ngã cao, điều tra kỹ lưỡng để xác định nguyên nhân và đưa ra các biện pháp phòng ngừa. Đồng thời, các nhà thầu phải tạo ra một môi trường làm việc an toàn, bao gồm việc cung cấp đầy đủ các phương tiện bảo vệ cá nhân và đào tạo an toàn cho người lao động.
Kết luận
Phòng chống ngã cao trên công trường xây dựng là một nhiệm vụ quan trọng và phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các chủ sở hữu, nhà thầu, người lao động và các cơ quan quản lý nhà nước. Việc tuân thủ các quy định pháp lý, sử dụng phương tiện bảo vệ cá nhân, áp dụng các quy trình làm việc an toàn, và thực hiện các biện pháp quản lý hiệu quả sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ ngã cao, bảo vệ tính mạng và sức khỏe của người lao động. Chỉ khi tất cả các bên liên quan cùng chung tay và có trách nhiệm, chúng ta mới có thể tạo ra một môi trường làm việc an toàn và bền vững trong ngành xây dựng.
Viện KH An toàn và Vệ sinh lao động
